Süleyman Güzel
Edebiyat dünyasında iki büyük yol vardır: biri nesir, biri şiir. Biri aklın taşlarıyla örülür, diğeri gönlün ateşiyle yoğrulur. Her ikisi de kıymetlidir ama fıtratları farklıdır; tıpkı suyla ateş gibi. Aynı dünyada bulunurlar fakat aynı formda yaşayamazlar.
Nesir; kelimenin süse değil manaya yaslandığı düz yazıdır. Cümleler, bir düşüncenin omurgasını kurar. Söz, duygudan kaçmaz ama hislere teslim de olmaz. Nesir, anlatır. Konu neyse onu berraklaştırır, meseleyi ortaya koyar, sohbet eder, öğretir, izah eder. Bir meseleye yaklaşırken “Gel, birlikte düşünelim” der. Cümleleri sakindir, ağırdır, nettir. Ayağı yere basar, hakikate doğru yürür.
Şiir ise başka bir iklimdir. Onda kelimeler düz yolda ilerlemez; uçurumun kıyısında dans eder. Şiir, aklı değil önce kalbi yoklar. Nesir anlatır; şiir yaklaşır. Nesir ikna eder; şiir tesir eder. Nesir açıklar; şiir sezdirir. Ve en önemlisi: Nesir konuşur, şiir yanar.
Düşünün; bir gönül sızısını düz bir cümleyle ifade edersiniz: “Onu özlüyorum.” Nesir bunu yapar. Ama şiir der ki:
Ben seni düşünürken
Yağmur olursa gözlerim şaşma…
İşte fark burada başlar. Biri anlatır, biri ağlatır. Biri bildirir, diğeri titreştirir.
Nesir bir evin duvarları gibidir; sağlamdır, güven verir, dayanak olur. Şiir ise o evin penceresinde rüzgârda sallanan perde gibi; hem içeriyi gösterir hem gizler. Nesir güneş ışığıdır; her detayı ortaya çıkarır. Şiir ay ışığıdır; kimi gölgede bırakır, kimi ışıldatır. Nesir sorar: “Nasıl?” Şiir fısıldar: “Niçin?”
O yüzden düz yazı, şiir olmaz. Çünkü şiir düzlüğe sığmaz. Kural tanımaz, hesap yapmaz, matematiği gönül ritmidir. Nesir disiplin ister; şiir vecd. Nesir düşüncenin şeklidir; şiir ruhun sesi. Nesir öğretir, şiir uyandırır.
Gerçek edebiyat bu iki damarın birleştiği yerde başlar. Aklın ışığıyla kalbin ateşi, bir milletin hafızasında tutuşur. Kim nesri küçümserse düşünceyi, kim şiiri küçümserse ruhu eksik bırakır.
Velhasıl;
Nesir insanın konuşur hâlidir,
Şiir insanın yanar hâli…
Ve biz biliriz ki sözün hakikati, her iki yo
ldan da yürüyene nasip olur.