DÜNYA’YA, DÜNYA DİYE ADINI KİM VERDİ?

AŞK YAZARI MUSTAFA ÇİFCİ

Dünya’ya adını kim verdi?

Gezegenlerin adları nereden geliyor?

Tarihe kısaca bir bakalım:

Binlerce yıl öncesinde insanlar parlak gezegenleri biliyorlardı. Bunlar Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn’dür. Bu gezegenlerin isimleri ise Roma isimlerinden geliyordu. Bunun nedeni Avrupa’daki ilk astronomların Latince yazmasıydı ve Latince Roma İmparatorluğu’nun diliydi. 

Eski çağlarda gök cisimleri, isimlerini mitolojik efsanelerin kahramanlarından – hayvan ya da eşya adlarından, çeşitli varlıklardan alırlar ve bunlar çoğunlukla Latince, Yunanca ve Arapça kökenli olurdu. 

Gezegenlerin adları nereden geliyor…

Merkür gezegeni adını Yunan tanrısı, tanrıların habercisi Hermes‘ten alır.

Venüs gezegeni Romalılar‘ın güzellik tanrıçasından alır. 

Gezegen isimleri Yunanca‘dan gelirken, yıldız isimlerinin çoğu ise Arapça kökenlidir.

Eski Yunanlılar ilk yıldız haritalarını oluşturmuşlar ve gökyüzünü belli bölgelere ayırarak 48 takımyıldız ismini vermişlerdir.

Teleskop veya ırakgörür, 1608 yılında İngiliz Hans Lippershey tarafından icat edilmiş, 1609 yılında Galileo tarafından ilk defa gökyüzü gözlemleri için kullanılmıştır.

Yıldızların isimlendirilmesi ile ilgili ilk sistematik yöntem Johann Bayer tarafından1603 yılında geliştirilmiştir. Bu yöntemde takımyıldızlarda bulunan yıldızlar, takımyıldızın isminin başına Yunan alfabesindeki isimler eklenerek isimlendirilmiş, harfler en parlak yıldızdan başlanarak sırayla verilmiştir. (alfa, beta, gama gibi) Johannes Bayer kendine göre bir isimlendirme sistemi kurmuştur. Yıldızların büyüklerin ve parlaklarına göre Yunan alfabesindeki harflerle sırayla veren bilim insanı olmuştur.

Burçların adları da 12 takımyıldızından gelmektedir. Bir takım yıldızı olan Andremoda’nın adı Yunan mitolojisindeki bir prensesten gelmektedir.

Dünya adı nereden gelmektedir.

Dünya, yazılı sözcük tarihte ilk olarak 1069 yılında yazılan Kutadgu Bilig‘de “bu dunyā yaġı ol bu nafsiŋ yaġı [bu dünya düşmandır, nefsin de düşman]” olarak geçmektedir, İslam’ın kutsal kitabı Kuran’da da “dunyā” ve “ākhira” sözcükleri zamansal (şimdi ve sonra gibi), konumsal (aşağı ve yukarı gibi) ve ahlaki (kötü ve iyi gibi) zıtlıklardan bahsederken kullanılmaktadır. Bize yakın olan Dünya, diğer uzak cisimlerden ayırt edilebilmesi için bu ismi almıştır.

Dünya hariç tüm gezegenler, Yunan ve Roma tanrıları ve tanrıçalarından sonra adlandırılmıştır. Dünya adı, sadece zemin anlamına gelen bir İngiliz/Alman ismidir. Eski İngilizce ‘eor(th)e’ ve ‘ertha’ kelimelerinden gelir. Almanca’da ‘erde’dir.

Teleskop tam olarak icat edilene kadar bilinen 5 gezegene (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn) Romalılar hep kendi tanrılarının isimlerini vermişlerdir. Sonradan keşfedilen gezegenlerden olan Neptün’e de Roma Tanrısı’nın adı verilmiştir.

Dünya, adını Roma ya da Yunan mitolojisinden almayan tek gezegendir. İngilizcedeki “Dünya” anlamına gelen “Earth” sözcüğünün tam olarak nereden geldiği bilinmemektedir; ancak kökenlerinin eski İngilizce ve Germenceye dayandığı düşünülmektedir. Earth, İngilizcede aynı zamanda toprak anlamına da gelmektedir. Fakat Roma Mitolojisi’nde Toprak Tanrısı Tellus’tur. Yunan Mitolojisi’nde ise Gaia. Bu nedenle, Roma Mitoloji’sinden türetilen bazı sözcüklerde Dünya “terra” olarak da anılmaktadır. Bazı dillerde ve inanışlarda Dünya’dan Gaia olarak da bahsedilmektedir. Örneğin “toprak ana” olarak dilimize geçen kalıbın orijinali terra mater olarak bilinir. Bu karmaşıklıktan ötürü Dünya’nın ismi birçok dilde birçok farklı şekilde anılmaktadır.

Dünya adı en az 1000 yıllıktır. Tam olarak kimin ilk olarak böyle bahsettiğini kimse bilmiyor ama Anglo-Saksonlardan kaynaklandığına inanılıyor.

Antik İskandinavyalıların Erd tanrıçası vardı ve İngilizce “Toprak” da sonunda buradan türemiştir. Keltlerin Echte’si vardı, Romalılar gezegene Tellus adını vermiş, Yunanlılar ise tanrıçaya Gaia adını vermişlerdi. Genel olarak “Dünya” kelimesi ilk kez 1400’lü yıllarda gezegenin adı olarak kullanılmıştır

Dünya Neden “Dünya?”

Dünya sözcüğünün etimolojik kökenleri Farsçadaki dony, Arapçadaki dunyā (دنيا) sözcüklerine dayanır. Orijinali Arapça olanıdır; ancak sadece Persçe ve Türkçede değil, Dari, Paşto, Bengalce, Punjabi, Ürdü, Hintçe, Yunanca, Kürtçe, Aramice ve hatta Malezya dili, Endonezya dili ve Nepal dilinde de bu şekilde (ama kimi zaman başka anlamlarda) kullanılmaktadır. 

İslam dinine göre de, birçok diğer dini inanışta olduğu gibi, insanın 2 hayatı vardır. Biri ölmeden önceki hayat, yani şu anda yaşadığımız hayattır. Diğeri ise öldükten sonraki hayattır. Şu anda yaşadığımız hayat bize daha yakındır. Bu yüzden Arapçadaki “daha yakın” veya “daha alçak” anlamına gelen “dena” fiilinden “Dünya”  olarak geçmiştir. Sözcük, Arapçadaki dnw kökünden gelmektedir. Nişanyan Sözlük’e göre:

denī, [yani] “aşağı” sıfatının kıyas hali olan ednā, “daha aşağı” sözcüğünün dişilidir.

Gezegen isimleri ve kökenleri:

Merkür

Merkür, yörüngesinde saatte 173.300 kilometre hızla ilerler (bu Dünya’nın hızından 1.6 kat fazladır) Bu durum, gökyüzümüzden de hızla geçmesinde neden olmaktadır ve Merkür gezegeni ismini Roma Tanrısı Merkür’den almıştır. Tanrı Merkür’ün, en kurnaz ve en hızlı Tanrı olduğuna inanılırdı. Bu tanrı, aynı zamanda para, seyahat ve hırsızlık tanrısı olarak da bilinirdi. Bu tanrının Yunan mitolojisindeki karşılığı ise Tanrı Hermes’tir. Merkür, Milattan Önce 3. Milenyum’da Sümerler tarafından bile bilinmekteydi.

Venüs

Güneş Sistemi’nde Dünya ile Merkür arasında yer alan Venüs, gökyüzünde parlayan bir mücevher gibi göründüğü için adını Aşk ve Güzellik Koruyucusu Tanrısı Venüs’ten almıştır. Venüs bir Roma Tanrıçası’dır ve Yunan Mitolojisi’ndeki karşılığı Afrodit’tir. Babil mitolojisindeki karşılığı ise İştar’dır.

Mars

Rengi kızıl olduğundan ve kanı andırdığından dolayı adını Roma Mitolojisinde ki Savaş Tanrısı Mars’tan almıştır. Bu Tanrı’nın Yunan Mitolojisi’ndeki karşılığı Ares’tir. 

Jüpiter

Jüpiter ise Güneş Sistemi’ndeki en büyük gezegen olduğu için, adını en güçlü Tanrı olan Zeus ile denk olan Jüpiter’den almıştır. Tanrılar Tanrısının adı, gezegenlerin gezegenine verilmiştir. Olympus’un efendisi, Roma devletinin başı… Ancak Jüpiter’in soy ağacındaki üstünlüğü, teleskobun keşfine kadar sürdü. Babasının adı, bir sonra keşfedilen gezegene verilecekti! Jüpiter, Roma tanrılarının kralı olan Jüpiter’den ismini alır.

Satürn

Roma mitolojisinde Tarım Tanrısı’dır. Yunan mitolojisindeki karşılığı Cronus’tur. Cronus, Zeus’un babasıdır. Yani Satürn, Jüpiter’in babasıdır. Cronus, aynı zamanda Tanrı Uranüs ve Gaia’nın çocuğudur. Yani bir sonraki gezegenimiz ile, Dünya’nın evladıdır.

Ve modern gökbilimciler, teleskopun icadından sonra bulunan 2 gezegen ve 1 cüce gezegene de (cüce olanı bir zamanlar gezegen sanılıyordu) geçmişten gelen kuralı bozmadan Roma Mitolojisinden isimler vermiştir.

Uranüs

Uranüs, bir Roma Tanrısı değil, bir Yunan Tanrısı’dır. Yunan mitolojisinde, Cennetin Tanrısı olarak bilinir. Bilinen en eski üstün tanrılardandır. Uranüs, Tanrı Gaia’nın hem çocuğu hem de eşidir. Uranüs’ün renkleri Dünya’mızın gökyüzü renklerini anımsattığı için adını, “kozmik bir güce” sahip olduğu inanılan Tanrı Uranüs’ten almıştır. Uranüs Yunan mitolojisinde gökyüzü tanrısı Uranüs’ün adıdır. İlk olarak 1781’de William Herschel tarafından keşfedildiğinde bu isim verilmiştir.

Neptün

Roma deniz tanrısı Neptün’ün adını alır. 1846’da keşfedilmiştir. Neptün, Deniz Tanrısı’dır. Yunan mitolojisindeki karşılığı Poseidon’dur. Neptün gezegeninin renkleri, suyun renklerine benzer olduğu için bu ismi almıştır.  

Plüton

Karanlık görünümünden dolayı adını Roma Yeraltı Tanrısı Plüton’dan almıştır. Yunan mitolojisindeki karşılığı Hades’tir. Plüton, Roma yeraltı dünyası tanrısı Plüton’dan ismini alır. 1930’da keşfedilmiştir.

Ek bilgi olarak:

Yıl dediğimiz şey Dünya’nın Güneş etrafındaki tam bir tur atması demektir. Şu da 365 gün anlamına geliyor. Eğer gezegeni değiştirsek Marsa gitsek Marsın Güneş Etrafındaki tam turu 687 dünya günüdür. Eğer Dünya’daki insanı 20 yaşında hesaplarsak ve Marsda ise Yaklaşı 11 Yaşında olacaktı. 

Merkur, 88 gün, Venüz,225, Jüpiter, 4,332, Satürn, 10,759 günde tamamlarlar dönüşlerini.

Yararlanılan Kaynaklar:

Dünyanın ismi neden ”Dünya” ?Gezegenimizin ismini kim koymuştur? | Soru & Cevap – Evrim Ağacı

https://www.quora.com › Who-named-our-planet-Earth…